Gebergten ontstaan door bewegingen van gesteenten in de aardkorst. Er zijn drie soorten bergen. De eerste groep, een blokgebergte, ontstaat door breuken in een gesteentemassa. Hierdoor kan een stuk landmassa omhoog schuiven en gebergten vormen, terwijl andere stukken kunnen wegzakken en zo dalen kunnen vormen. Een tweede groep, een koepelgebergte, ontstaat wanneer gesmolten materiaal vanuit diep in de aarde naar boven geduwd wordt en ophoopt in een magmakamer. De magma kan vervolgens gesteentelagen omhoog duwen die gebergten vormen. De laatste soort berg is een plooiingsgebergte.
Ontstaan van een plooiingsgebergte
Een plooiingsgebergte bestaat uit plooien en breuken. Dit type gebergte kan ontstaan door tektonische activiteit in de aardkorst. Tektoniek is het bewegen en vervormen van het vaste oppervlak van de aarde. Door bewegingen van tektonische platen, stukken aardoppervlak die als geheel bewegen, ontstaat deze tektonische activiteit. De kern van de aarde is erg heet, waardoor er stromingen in de aardmantel ontstaan. Het buitenste deel van de aarde, ook wel de lithosfeer genoemd, beweegt hierop mee. De lithosfeer is opgebouwd uit zeven grote platen en nog een aantal kleinere. Hoewel het binnenste deel van deze platen inactief is, zijn de aanhechtingsplaatsen van de platen wel tectonisch actief.
De plekken waar plaatsen aan elkaar grenzen kunnen onder drie categorieën vallen. Bij convergente grenzen bewegen de platen naar elkaar toe, bij divergente platen bewegen deze van elkaar af en bij transforme grenzen bewegen de platen langs elkaar. Vooral bij convergente grenzen kunnen plooiingsgebergten ontstaan. Plooiingsgebergten ontstaan namelijk wanneer twee platen tegen elkaar botsen. Door het botsen van de platen ontstaan eerst plooien in het landschap, waar het gebergte zijn naam aan dankt. Uit deze plooien ontstaan uiteindelijk bergen.
Opbouw van een plooiingsgebergte
Een plooiingsgebergte is redelijk symmetrisch opgebouwd. In het midden van het gebergte bevindt zich een kernzone. Hier ligt kristallijn gesteente aan het oppervlak dat vanuit diep in de aardkorst naar boven is gekomen. De kernzone is opgedeeld in verschillende terreinen. Dit zijn gesteenten met dezelfde geologische afkomst en tektonische geschiedenis. Voorbeelden van deze terreinen zijn bijvoorbeeld metamorf gesteente en stukken oceanische korst. Ook vind je in de kernzone vaak intrusielichamen, lichamen die de magmakamers van een berg ingedrongen waren en gestold zijn. De verschillende terreinen laten zien dat deze van verschillende locaties afkomstig zijn.
Aan beide kanten van het gebergte bevinden zich de randzones. Deze zones liggen aan de weerszijden van de kern en ontstaan uit delen die over elkaar zijn geschoven, ook wel dekbladen genoemd. In de randzones is vooral veel sedimentair gesteente, zoals zand- of kalksteen te vinden. Vaak vind je hier ook mariene fossielen, zoals schelpen.
Bekende plooiingsgebergten in Europa
In Europa liggen de Alpen, een bergketen dat tot de plooiingsgebergten behoort. Het bijzondere van de Alpen is dat deze binnen acht landsgrenzen vallen, namelijk Duitsland, Frankrijk, Italië, Liechtenstein, Monaco, Oostenrijk, Slovenië en Zwitserland. De Alpen bestaan uit vele bergen, waarvan de Mont Blanc die met 4808 meter de hoogste is. Bekende rivieren die in de Alpen zijn ontstaan zijn bijvoorbeeld de Rijn en de Inn. De Alpen zijn ontstaan doordat de Afrikaanse en Euraziatische tektonische platen naar elkaar toe zijn bewogen en op elkaar zijn gebotst.
Bekende plooiingsgebergten buiten Europa
Ook buiten Europa zijn erg veel plooiingsgebergten te vinden. Één van deze bekende gebergten is de Himalaya. De Himalaya ligt in het midden van Azië en bevat meer dan 40 bergtoppen die meer dan 7000 meter hoog zijn. De hoogste berg van de wereld, de Mount Everest, is onderdeel van de Himalaya. Het Himalaya gebergte is 40 miljoen jaar geleden ontstaan door de botsing van de Indische plaat met de Euraziatische plaat.
Ook de Rocky Mountains zijn een plooiingsgebergte. De Rocky Mountains, ook wel de rotsgebergten genoemd, liggen in het westen van Noord-Amerika. De hoogste berg van de Rocky Mountains is met 4401 meter de Mount Elbert. Het gebergte ligt tussen Alaska en het zuiden van Mexico. De Rocky Mountains werden 80 tot 55 miljoen jaar geleden gevormd door de botsing van de Pacifische plaat en de Noord-Amerikaanse plaat.
Verder is ook Andes een plooiingsgebergte. De Andes is een langgerekt gebergte langs de westkust van Zuid-Amerika. De hoogte van dit gebergte is gemiddeld ongeveer 4000 meter. De Andes doorkruist zeven Zuid-Amerikaanse landen en is wel 160 km breed. Het gebergte is ontstaan door het wegduiken van de Nazcaplaat (oceanische plaat) onder de Zuid-Amerikaanse plaat (continentale plaat), wat ook wel subductie wordt genoemd.
Het laatste bekende plooiingsgebergte zijn de Appalachen. De Appalachen liggen in het oosten van Noord-Amerika met een hoogste punt van 2037 meter. Dit gebergte ligt voornamelijk in de Verenigde Staten en is gevormd door de botsing van de Noord-Amerikaanse plaat met de Afrikaanse plaat.
